Dwadzieścia lat temu Unia Europejska wprowadziła Dyrektywę o handlu elektronicznym. Od tego czasu internet i szeroko rozumiana gospodarka cyfrowa przeszły jednak rewolucję, która radykalnie zmieniła struktury rynkowe, zachowania biznesowe i wrażliwość użytkowników. Jeszcze na początku XXI wieku rynki cyfrowe były nadal bardzo rozdrobnione i podlegały dynamicznym zmianom, co potwierdziła bańka internetowa, która miała miejsce na przełomie lat 1995-2001. Od tego czasu narzędzia informacyjno-komunikacyjne stały się technologią powszechnej użyteczności wpływającą zarówno na wszystkie sektory gospodarki, jak i na strukturę naszych społeczeństw. Rosnąca przepaść pomiędzy  czasochłonnym procesem legislacyjnym a dynamicznymi innowacjami technologicznymi połączonymi z destrukcyjnymi modelami biznesowymi gospodarki cyfrowej doprowadziły do powstania  złożonych, wielopłaszczyznowych, przenikających się problemów.

W związku z powyższym, zrozumiałym jest, że Europejska strategia cyfrowa zajmuje, zaraz po Europejskim Zielonym Ładzie, wiodące miejsce w programie politycznym Komisji Europejskiej na rzecz bardziej zintegrowanej Europy.

Poniżej przedstawiamy stanowisko Fundacji Instrat i European Horizons w dwóch konsultacjach publicznych toczących się na poziomie UE dotyczących:

1. Pakietu Kodeksu Usług Cyfrowych (DSA) oraz proponowanych w nim instrumentów ex ante dla dużych firm internetowych działających jako „strażnicy dostępu”;
2. Nowego Narzędzia Konkurencji (NCT) dla rynku europejskiego.

Instrat to progresywny think-tank zajmujący się doradztwem w zakresie polityk publicznych. Nasze programy badawcze obejmują zagadnienia gospodarki cyfrowej, energii i środowiska, zrównoważonych finansów oraz rynku pracy i nierówności. Jesteśmy zaangażowani na rzecz zmian zgodnych z interesem publicznym, a w naszej pracy tworzymy i promujemy narzędzia w otwartym dostępie (open source).

European Horizons to działający globalnie, prowadzony przez studentów inkubator polityk publicznych, którego celem jest umożliwienie młodym ludziom zabrania głosu w procesie kształtowania przyszłości Europy i stosunków transatlantyckich. Poprzez swoją sieć oddziałów uniwersyteckich na całym świecie oraz współpracę z organizacjami partnerskimi, European Horizons opracowuje, testuje i wspiera innowacyjne rozwiązania polityczne sprzyjające integracji europejskiej.

Kodeks Usług Cyfrowych (DSA) i instrument regulacyjny ex ante

Przeczytaj pełną treść stanowiska (PDF otworzy się w nowej karcie)

• Opierając się na naszej argumentacji, uważamy, że Komisja Europejska powinna przyjąć kompleksowe ramy prawne, których nadrzędnym celem jest ustanowienie sprawiedliwego i konkurencyjnego środowiska rynku cyfrowego, a tym samym zwiększenie innowacyjności i zabezpieczenia praw cyfrowych obywateli Europy.
• Celem wyrównania szans, konieczne jest ponowne przemyślenie podstawowych aspektów przestrzeni cyfrowej i zaproponowanie odważnych rozwiązań regulacyjnych, takich jak chociażby: zdefiniowanie znaczącej obecności cyfrowej; wdrożenie interoperacyjności poprzez rozdzielenie wertykalnych powiązań platformy („decoupling”); wylistowanie zakazanych i nieuczciwych praktyk; analizowanie wpływu algorytmów na społeczeństwo i gospodarkę; oraz egzekwowanie udostępniania danych.
• Skuteczne stosowanie regulacji RODO, jak i DSA wymaga jednak zwiększenia uprawnień organów  w zakresie interwencji i egzekwowania sprawozdawczości. Z tego względu proponujemy, by został wprowadzony nowy europejski regulator odpowiedzialny za nadzór nad europejskim jednolitym rynkiem cyfrowym.
• Fundacja Instrat i European Horizons zalecają, aby Komisja Europejska wybrała opcję 3 w połączeniu z opcją 2, a mianowicie: regulację ex ante dla dużych platform internetowych o znaczących efektach sieciowych (tzw.„strażników dostępu”), która jednocześnie przewidywać będzie horyzontalne ramy prawne uprawniające organ regulacyjny do domagania się  informacji od tych platform.

Nowe Narzędzie Konkurencji (NCT)

Przeczytaj pełną treść stanowiska (PDF otworzy się w nowej karcie)

• Opierając się na argumentacji zamieszczonej poniżej, uważamy, że Komisja Europejska rozważyć wprowadzenie nowego narzędzia konkurencji, które pozwoli skutecznie przeciwdziałać strukturalnym zagrożeniom konkurencji (np. gdy występuje zjawisko „tipping-markets”), a także strukturalnemu brakowi konkurencji (np. gdy dany rynek jest wadliwy per se).
• Nowe narzędzie konkurencji powinno umożliwić Komisji Europejskiej (bądź nowemu regulatorowi) nakładanie  behawioralnych oraz (tam gdzie to konieczne) strukturalnych środków zaradczych, po to, by zapobiegać (ex ante) działaniom dostawców usług cyfrowych zachowujących się jako „strażnicy dostępu”. Z tego względu proponujemy narzędzie konkurencji oparte na strukturze rynku, gdyż – w przeciwieństwie do narzędzia uwarunkowanego dominacją – nie byłoby ono ograniczone tylko do firm, które już zdobyły na rynku pozycję dominującą.
• Platformy internetowe często wykorzystują efekty sieciowe oraz silną pozycję zdobytą w jednym obszarze gospodarki cyfrowej do tego, by agresywnie rozprzestrzeniać swoje nowe cyfrowe i niecyfrowe usługi na sąsiednich rynkach, takich jak: reklama, usługi finansowe, mieszkalnictwo, czy rozwiązania oparte na chmurze. Dlatego zalecamy, aby Komisja Europejska wdrożyła NCT, który ma zastosowanie we wszystkich sektorach oraz który zabrania firmom wykorzystywania efektów konglomeratu i sieci. Aby osiągnąć zamierzone cele, nie wystarczy narzędzie konkurencji o zakresie ograniczonym jedynie do rynków cyfrowych bądź rynków związanych z obsługą cyfrową. Zamiast tego zalecamy wybranie narzędzia o zasięgu horyzontalnym obejmującego wszystkie sektory gospodarki.
• W związku z powyższym, Fundacja Instrat i European Horizons zdecydowanie zalecają wdrożenie opcji 3, a mianowicie: narzędzia konkurencji o horyzontalnym zakresie, opartego nie na dominacji firmy, zaś na strukturze rynku.

Kontakt dla mediów: filip.lamanski@instrat.pl