Zakłady przemysłowe wyemitowały w 2022 r. ponad 56 mln ton CO2, podczas gdy cała polska gospodarka ponad 300 mln ton CO2. Obok energetyki było to najważniejsze źródło emisji gazów cieplarnianych. Pierwsza dziesiątka najbardziej emisyjnych spółek to przedstawiciele zaledwie pięciu sektorów przemysłu. Nowa baza emisji przemysłowych przygotowana przez Fundację Instrat pozwala sprawdzić ile emitują wszystkie zakłady w Polsce, które zostały zobowiązane do raportowania.
Przemysły energochłonne na cenzurowanym
Wszystkie z 10 grup kapitałowych, które znalazły się w rankingu największych emitentów CO2, działa w zaledwie pięciu sektorach przemysłowych – produkcji papieru, rafinacji ropy naftowej i produkcji koksu, produkcji chemikaliów i wyrobów chemicznych, produkcji cementu, wapna i gipsu, oraz produkcji metali. Pierwsza piątka największych emitentów odpowiada za prawie 50% całkowitych emisji CO2 z przemysłu w Polsce, a należą do niej Grupa Orlen, Grupa Azoty, ArcelorMittal, Heidelberg Cement oraz grupa CRH.
Ekonomista Fundacji Instrat i współautor bazy Michał Kulbacki podkreśla wagę transformacji tych sektorów dla przyszłości polskiej gospodarki: Przemysł przetwórczy odpowiada za około 1/5 emisji dwutlenku węgla z polskiej gospodarki. Wnioski z opracowanej przez Fundację Instrat bazy danych pokazują, że najwięksi emitenci skupieni są w zaledwie pięciu sektorach, co niekoniecznie jest złą wiadomością. To wyraźny sygnał, że Państwo powinno wspomóc ich w możliwie szybkiej dekarbonizacji. Znacząca redukcja emisji tych pięciu sektorów będzie oznaczała sukces w dekarbonizacji polskiego przemysłu.
Rafineria ropy w Płocku jest najbardziej emisyjnym zakładem przemysłowym w Polsce. Zakład należący do Orlenu wyemitował w 2022 r. ponad 7,5 mln ton CO2. Oprócz wyżej wymienionych sektorów, najbardziej emisyjne firmy w Polsce zajmują się produkcją artykułów spożywczych, napojów, mebli, wyrobów z gumy, głównie opon oraz metalowych wyrobów gotowych. Wśród największych 50 emitentów – którzy odpowiadają za 20 % emisji CO2 z gospodarki – znalazły się również międzynarodowe korporacje, które nie są tradycyjnie kojarzone z dużymi emisjami. Wśród największych emitentów są też: LG (0,11 mln ton CO2 w 2022 r.), Heineken (0,07 mln ton), Ikea (0,06 mln ton), Ferrero (0,04 mln ton), Mars (0,03 mln ton) oraz Coca-Cola (0,02 mln ton).
Kto ogranicza emisje, a kto emituje coraz więcej?
Spośród pierwszej piątki emitentów CO2 w Polsce, tylko jedna firma zmniejszyła emisje na przestrzeni ostatnich 12 lat – była to ArcelorMittal, której wartość emisji spadła o 42%. Był to wynik m.in. zamknięcia wielkiego pieca hutniczego w Krakowie oraz inwestycji w poprawę efektywności energetycznej huty w Dąbrowie Górniczej. Inne firmy spośród tego zestawienia, nie zmniejszyły emisji – wręcz przeciwnie, w niektórych przypadkach ich emisyjność znacząco wzrosła. Emisje najmocniej wzrosły w przypadku PKN Orlen (o 56%), na co miał wpływ przede wszystkim znaczący wzrost przetwarzanej ropy naftowej. Ze względu na przyjętą metodologię agregowania wielkości emisji, ich wzrost nie jest efektem przejęcia Lotosu. Bardzo duży wzrost miał miejsce także w przypadku Heidelberg Cement, właściciela Cementowni Górażdże (o 51%). Był to efekt bardzo dużej rozbudowy tego zakładu i silnego wzrostu wolumenu produkcji w analizowanym okresie.
Większość najbardziej emisyjnych zakładów znajduje się na południu Polski
Niemal ⅔ spośród 30 najbardziej emisyjnych zakładów przemysłowych jest położonych na południu Polski. Wynika to z lokowania produkcji blisko złóż surowców produkcyjnych. Mowa tutaj m.in. o cementowniach znajdujących się w tzw. Pasie Cementu, rozciągającym się od województwa opolskiego do lubelskiego. Na południu ulokowane są także huty stali, które w przyszłości może czekać relokacja w północne regiony Polski. Przyczyną będzie większa dostępność czystej energii na północy kraju z atomu i morskich farm wiatrowych, o czym pisaliśmy w raporcie Konteksty Dekarbonizacji przemysłów Energochłonnych. To właśnie dla południowych regionów Polski dekarbonizacja będzie największym wyzwaniem. Tym samym na nich skupić się szczególna uwaga rządu, w tym powstałego na Śląsku resortu z przemysłem w nazwie.
Nie tylko dwutlenek węgla
W bazie przygotowanej przez Instrat poza CO2 można znaleźć również dane nt. emisji innych gazów, m.in. tlenków azotu czy benzo(a)pirenów (BaP). Część z nich to gazy cieplarniane, a część to gazy szkodliwe dla naszego zdrowia, a więc baza pokazuje także wpływ na zanieczyszczenie powietrza. To informacje istotne dla obywateli w regionach, gdzie funkcjonują zakłady.
Największe ilości tlenków azotu (to jedne z najbardziej zanieczyszczających powietrze gazów) emitują: Grupa Azoty (7 tys. ton w 2022 r.), Orlen (5,7 tys. ton), ArcelorMittal (5,2 tys. ton), HeidelbergCement (3,3 tys. ton) oraz JSW (2,7 tys. ton). Benzoapiren, który nie jest gazem cieplarnianym, ale ma negatywny wpływ na nasze zdrowie, emitują głównie podmioty spożywcze. Wśród spółek z listy największych emitentów CO2, ten sektor odpowiadał za ponad połowę emisji BaP, a największym emitentem była Krajowa Grupa Spożywcza z emisjami na poziomie 83 kg w 2022 r.