Pierwszy rok pandemii COVID-19 przełożył się na istotne zwiększenie wpływu największych korporacji technologicznych na procesy gospodarcze oraz społeczne. Monopolizacja rodzi nie tylko problemy związane z zaburzeniem konkurencji rynkowej, co działa na niekorzyść małych i średnich przedsiębiorstw, lecz pozwala zgromadzić zasoby niezbędne do unikania płacenia podatków. Koncentracja zasobów przez big-tech prowadzi również zagrożeń związanych z nadmiernym wpływem politycznym co zagraża funkcjonowaniu demokracji.
Modele biznesowe przyjęte przez największe korporacje technologiczne prowadzą do naruszenia interesów użytkowników, zarówno indywidualnych osób jak i przedsiębiorców. Cyfrowi giganci chętnie wykorzystują posiadane zasoby do kształtowania korzystnych warunków dla własnej działalności kosztem społeczeństwa. Pomimo istnienia dobrze udokumentowanych dowodów nadużyć wynikających z działań największych korporacji technologicznych, dotychczas nie były one przedmiotem uwagi prawodawców, ponieważ są stosunkowo nowym fenomenem.
Raport Cyfrowy Monopol. Nadużycia, których dopuszczają się największe korporacje technologiczne opisuje główne wyzwania wymagające dedykowanych interwencji w obszarze gospodarki cyfrowej oraz prezentuje rekomendowane kierunki działań. Jest to obecnie szczególnie istotne, nie tylko z powodu pandemicznego przyspieszenia przeniesienia wielu obszarów gospodarki i życia publicznego do sieci, lecz również ze względu na fakt, iż przygotowania krajowych i wspólnotowych rozwiązań legislacyjnych mających na celu ograniczenie samowoli big-techów wkraczają w kluczowy etap.
W tekście opisujemy dotychczas zidentyfikowane nadużycia oraz proponujemy kierunkowe rekomendacje w czterech poniższych obszarach:
- Naruszanie interesów użytkowników. Wprowadzanie internautów w błąd co do (nie)odpłatnego charakteru uzyskiwanych korzyści, poprzez narzucanie nieuczciwych regulaminów przez platformy. Dodatkowe wyzwania rodzą nieskuteczne procedury moderacji treści oraz nikła transparentność w zakresie reklamy cyfrowej;
- Nadużywanie pozycji dominującej. Podwójna rola platform – występowanie jednocześnie jako operator miejsca sprzedaży i sam sprzedawca pozwala na algorytmiczne manipulowanie cenami oraz łączenie danych z kilku źródeł do tworzenia jednego profilu konsumenta. Dodatkowo big-tech wykorzystują posiadane zasoby do unikania płacenia podatków i ceł na dużą skalę.
- Nieproporcjonalność i monopolizacja dostępu do gromadzonych danych osobowych. Wejście na rynek podmiotów oferujących konkurencyjne rozwiązania jest znacząco utrudnione poprzez brak interoperacyjności i ograniczoną przenoszalność danych. Co więcej, nieproporcjonalność i monopolizacja dostępu do gromadzonych danych utrudnia rozwój nowoczesnych gałęzi gospodarki;
- Nadużycia związane z prawami pracowniczymi, środowiskiem naturalnym oraz dostępnością mieszkaniową. Istnieje wiele dowodów na naruszanie przez big-techy praw pracowniczych m.in. niezgodne z prawem warunki wykonywania pracy w magazynach Amazona. Praktyki stosowane przez największe korporacje technologiczne obciążają również środowisko naturalne i zmniejszą dostępność mieszkaniową na całym świecie, w tym również w największych polskich miastach.
Aby zapewnić bezpieczeństwo użytkowników w sieci, a także pozwolić na budowę bardziej zrównoważonej oraz konkurencyjnej gospodarki cyfrowej, niezbędne jest wprowadzenie efektywnych i proporcjonalnych regulacji.
Zachęcamy do lektury pełnego raportu.
Rekomendowane cytowanie: Wawrzyniak, B., Iwanowski D. (2021). Cyfrowy monopol Nadużycia, których dopuszczają się największe korporacje technologiczne. Instrat Policy Paper 02/2021
Raport powstał w ramach prac koalicji eksperckiej Polskiej Karty Suwerenności Cyfrowej. Autorzy dziękują wszystkim osobom, których wkład w powstanie raportu i dialog branżowy jest znaczący.