Nowy raport Instratu podsumowuje drugą dekadę XXI wieku w polskim przemyśle i pokazuje, że tylko cztery branże odpowiadają za znaczną część naszych emisji CO2. Eksperci proponują rozwiązania, które pozwoliłyby na zieloną transformację kluczowych sektorów polskiego przemysłu.

Z raportu wynika, że 4 wysokoemisyjne branże to: produkcja cementu, produkcja metali, produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych, oraz wytwarzanie i przetwarzanie koksu i produktów rafinacji ropy naftowej. Te cztery branże zapewniają łącznie ok. 300 tys. miejsc pracy i są skoncentrowane w zaledwie czterech województwach. To ogromne zakłady, a to sprawia że, przynajmniej teoretycznie, przy bliższej współpracy z samorządami, powinno być łatwiej zarządzić ich niskoemisyjną transformacją – zaznacza Aleksander Szpor.

W górnictwie i energetyce mamy dużą świadomość i aktywność władz polskich i europejskich by zapewnić sprawiedliwą transformację tych sektorów. Nie widzę takiego zaangażowania w odniesieniu do przemysłów energochłonnych ani regionów gdzie zlokalizowane są największe zakłady. 4 branże w Polsce produkują tyle CO2 co cała gospodarka Grecji, a mimo to, Państwo jest wobec tego nadzwyczaj pasywne. Polsce brakuje strategicznego podejścia do problemu – ocenia autor publikacji Aleksander Szpor z Fundacji Instrat.

Ramy takiego strategicznego podejścia mogłaby ustanowić Polityka Przemysłowa Polski, ale ten dokument skończył w szufladzie rządu. Instrat za problem uznaje także system wsparcia dla samych firm. Istnieje kilka agencji rządowych wyspecjalizowanych w udzielaniu wsparcia firmom przemysłowym. Brakuje jednak wyraźnego przywództwa na szczeblu ministerialnym w randze ministra odpowiedzialnego za koordynację tych polityk i zdolnego do wyznaczania celów dekarbonizacyjnych i powiązania ich z konkretnym wsparciem – mówi Aleksander Szpor.

Przedstawiciele polskiego przemysłu skarżą się na brak możliwości łatwego podłączania do odnawialnych źródeł energii. Przeprowadziliśmy liczne wywiady z reprezentantami przemysłów energochłonnych w Polsce i bardzo często słyszeliśmy, że firmy chcą przechodzić na zieloną energię, ale nie mogą tego robić ze względu na ograniczenia prawne. Regulacje powinny być elastyczne, a rząd powinien wspierać pojedyncze branże w oddolnych staraniach wypracowania potrzebnych rozwiązań – podsumowuje Szpor.

Co należy więc zrobić? Instrat przygotował następujące rekomendacje:

• Przyjęcie strategii przemysłowej uwzględniającej mapę technologiczną oraz przewidywane ścieżki redukcji emisji w poszczególnych branżach energochłonnych wraz z jasnymi wskaźnikami sukcesu.
• Powołanie osoby w randze ministra do planowania, koordynacji i komunikacji w zakresie polityki przemysłowej.
• Promocja kontraktów branżowych jako sposobu na poprawę stałego i przejrzystego dialogu między sektorem publicznym i prywatnym.
• Ustanowienie kontraktów różnicowych zapewniających zaplanowaną zmianę technologiczną w zamian za korytarz cenowy dla wybranych technologii, a także, liberalizacja przepisów o linii bezpośredniej, cable pooling i PPA.
• Wzmocnienie polityk dekarbonizacyjnych dodatkowymi instrumentami na poziomie regionalnym i lokalnym na wzór działań podejmowanych w regionach węglowych w UE.

Publikacja powstała w ramach projektu Dekarbonizacja polskiego przemysłu i skutki dla rynku pracy.