Główne wnioski i liczby

• W październiku 2020 r. ZE PAK opublikował nową strategię zmieniającą diametralnie kierunki rozwoju koncernu, w której zadeklarował stopniowe zamykanie istniejących odkrywek węgla brunatnego, porzucenie budowy nowych i zamknięcie elektrowni węglowych do 2030 r. Określona jasno data odejścia od węgla jest spójna z zobowiązaniami UE i Polski powziętymi w Porozumieniu paryskim.
• Dalsze tempo redukcji zatrudnienia w GK ZE PAK w wyniku ograniczania działalności kopalni i elektrowni węgla brunatnego będzie szybsze niż tempo naturalnego przechodzenia pracowników na emeryturę. Do zakończenia działalności opartej na eksploatacji węgla, czyli najpóźniej do roku 2030 r., uprawnienia emerytalne nabędzie zaledwie 55% pracowników koncernu. W związku z tym przed spółką i władzami podregionu stoi wyzwanie, jak zapewnić finansowanie i wdrożenie programów podnoszenia i zmiany kwalifikacji pracowników koncernu.
• Transformacja w Wielkopolsce Wschodniej przebiega już od prawie 10 lat – zatrudnienie w Grupie ZE PAK spadło na przestrzeni ostatniej dekady o ponad 60%, średniorocznie to ok. 520 osób odchodzących z pracy. Jedynie część redukcji zatrudnienia odbywa się na drodze nabycia uprawnień emerytalnych (ok. 1/3) lub zakończenia umów czasowych, zaś większość osób odchodzi w wyniku wypowiedzenia umowy.
• Zwiększona ambicja klimatyczna i przyjęcie unijnego celu redukcji emisji GHG55 może przyspieszyć dekarbonizację Wielkopolski Wschodniej ponad poziom przyjęty w Strategii ZE PAK z października 2020 r. Przeprowadzona analiza scenariuszowa wskazuje, że zapotrzebowanie na pracę w Grupie może spaść do poziomu ok. 1700 pracowników w scenariuszu bazowym (realizacji strategii) lub ok. 800-900 osób w scenariuszu alternatywnym (zakładającym szybsze odejście od węgla).
• Skutki zwiększonej redukcji zatrudnienia w scenariuszu alternatywnym mogą być bardziej dotkliwe dla pracowników i regionu w ciągu najbliższych pięciu lat, niż do tej pory. Przyspieszona transformacja będzie nie tylko bardziej skoncentrowana przestrzennie, ale też dotyczyć będzie powiatu konińskiego i M. Konina, gdzie poziom bazowy stopy bezrobocia jest ok. dwukrotnie wyższy niż w całym województwie czy powiecie tureckim, gdzie transformacja zmierza ku końcowi.
• Średnioroczne tempo redukcji zatrudnienia w ciągu ostatniej dekady wynosiło ok. 520 osób i może się utrzymać na tym poziomie w przypadku realizacji scenariusza referencyjnego lub przyspieszyć o blisko 30% w scenariuszu alternatywnym.
• Przyspieszenie transformacji będzie stanowić istotne wyzwanie dla pracowników i jednostek samorządu terytorialnego. Rekomenduje się wsparcie pracowników w podnoszeniu i zmianie kwalifikacji zarówno poprzez standardowe programy stosowane przez publiczne służby zatrudnienia, jak i prywatne instytucje rynku pracy oraz silnie ugruntowane w regionie podmioty ekonomii społecznej.

Dziękujemy za cenne komentarze i sugestie Marcie Anczewskiej, Kalinie Kowalskiej, Konstantemu Ramotowskiemu, Oskarowi Kulikowi i Monice Sadkowskiej (WWF Polska).

Wszelkie błędy są nasze. Stosuje się zwyczajowe ostrzeżenia.

Propozycja cytowania:

Hetmański M., Iwanowski D., Kiewra D. (2021). Scenariusze redukcji zatrudnienia i wsparcia pracowników w sektorze węgla brunatnego – przypadek GK ZE PAK. Instrat Working Paper 02/2021. Opracowanie Fundacji Instrat dla Fundacji WWF Polska.

Raport został opracowany dla Fundacji WWF Polska i stanowi jej własność. Utwór jest dostępny na wolnej licencji zezwalającej na rozpowszechnianie, przedstawianie i wykonywanie utworu jedynie w celach niekomercyjnych oraz pod warunkiem zachowania go w oryginalnej postaci (nie tworzenia utworów zależnych). W każdym przypadku prosimy o podanie źródła i wydawcy.

Raport został opracowany w ramach projektu „Regiony i gminy na rzecz sprawiedliwej transformacji” jako pierwsza z trzech części publikacji w ramach Europejskiej Inicjatywy Klimatycznej (EUKI) Niemieckiego Federalnego Ministerstwa Środowiska, Ochrony Przyrody i Bezpieczeństwa Reaktorów Atomowych (BMU). Nadrzędnym celem Europejskiej Inicjatywy Klimatycznej jest wspieranie współpracy w ramach Unii Europejskiej (UE) na rzecz ochrony klimatu i ograniczenia emisji gazów cieplarnianych. Opinie przedstawione w tym raporcie są wyłączną odpowiedzialnością autorów i niekoniecznie odzwierciedlają poglądy Federalnego Ministerstwa Środowiska, Ochrony Przyrody i Bezpieczeństwa Reaktorów Atomowych (BMU).

Publikacje komplementarne do tego raportu:

• Fundacja WWF Polska (2021). M. Hetmański, D. Kiewra, D. Iwanowski, P. Czyżak. Sprawiedliwa transformacja w Wielkopolsce Wschodniej – diagnoza i wytyczne
• Instrat Working Paper 02/2021: Transformacja energetyczna a miejsca pracy – scenariusze dla Wielkopolski Wschodniej.

Kontakt:

Michał Hetmański, michal.hetmanski@instrat.pl