Zaktualizowana strategia energetyczna Ukrainy do 2050 r. została przyjęta w 2023 r., ale pozostaje niedostępna dla opinii publicznej. Ukraiński rząd podwaja inwestycje w nową energetykę jądrową jako najbardziej opłacalną ścieżkę rozwoju i promuje wizję miksu energetycznego do 2050 r. opartego w połowie na atomie i w połowie na odnawialnych źródłach energii (OZE). Takie podejście może stanowić wyzwanie dla dostaw energii w przypadku krótkoterminowych przerw w jej produkcji i zostało już zakwestionowane przez niezależnych badaczy.
Przy takim podejściu inwestycje sektora prywatnego w OZE pozostaną na niskim poziomie, a inwestycje w nowe elastyczne wytwarzanie i magazynowanie energii będą utrudnione przez szereg ograniczeń regulacyjnych. Trwająca rosyjska kampania bombardowań ukraińskiego sektora energetycznego niszczy pozostałe moce konwencjonalne, głównie węglowe, i energetykę wodną. Rosnące ceny energii elektrycznej sprawiają, że konsumenci coraz chętniej sięgają po małe instalacje fotowoltaiczne, które zapewniają duże oszczędności na rachunkach. Niemniej jednak, niekontrolowany wzrost mocy fotowoltaicznych grozi przekroczeniem granic elastyczności systemu i w niedalekiej przyszłości doprowadzi do nieoptymalnej i bardziej kosztownej wizji transformacji energetycznej. Już dziś można uniknąć tego scenariusza.
Ukraina już niedługo stanie zatem przed dylematem zapewnienia bezpieczeństwa dla klientów końcowych oraz zarządzania rozwojem systemu w dłuższej perspektywie. To stanowi duże wyzwanie dla operatora systemu elektroenergetycznego – Ukrenergo. Ostatnie lata niekontrolowanego rozwoju energetyki słonecznej w Polsce, skutkująca znacznymi ograniczeniami i niestabilnością sieci, może być użyteczną lekcją jak nie projektować systemów energetycznych i tworzyć sygnały inwestycyjne dla budowy magazynów i rozwoju usług elastyczności oraz osiągać pożądany miks energetyczny.
Instrat będzie przewodził konsorcjum składającemu się z ekspertów ds. polityki energetycznej i modelowania systemów energetycznych. Po latach inspirowania strategii rządowych w Polsce badaniami nad integracją wysokiego udziału odnawialnych źródeł energii w systemie energetycznym, zaprosiliśmy do współpracy dwie organizacje o odpowiednich kompetencjach:
Clean Energy Lab, think tank z siedzibą w Kijowie, kierowany przez Oleksii Mykhailenko, wnosi do prac konsorcjum unikalną wiedzę o modelowaniu i systemie energetycznym Ukrainy oraz doświadczenie pracy w politykach publicznych. Oleksii ma niesamowitą wiedzę i zrozumienie tematu projektowania rynku energii niemal od zera, a to wszystko przy niewystarczającym dostępie do niezbędnych danych energetycznych.
Open Energy Transition, software house i firma konsultingowa non-profit, kierowana przez Maximiliana Parzena, podobnie jak Instrat pracuje nad rozwojem środowiska otwartych (open-source) modeli energetycznych. Ich zespół zapewnia wiedzę praktyczną wiedzę w zakresie planowania energetycznego przy użyciu narzędzia PyPSA – rozpoznawalnym na całym świecie środowisku do planowania energetycznego, wykorzystywanym przez operatorów systemów energetycznych, decydentów politycznych oraz środowisko eksperckie i akademickie. Instrat również wykorzystuje od 2020 roku model PyPSA w Polsce (PyPSA-PL).
Rezultatem naszej pracy będzie stworzenie otwartego narzędzia do planowania polityki energetycznej PyPSA-UA i scenariuszy rozwoju miksu energetycznego Ukrainy w kolejnych latach. Będziemy zasilać ukraińską debatę ekspercką w zakresie modelowania i tworzyć podstawy dla szeregu badań opartych na danych, mających na celu zapewnienie niezależnego i profesjonalnego spojrzenia na zagrożenia i możliwości dla ukraińskiego sektora energetycznego. Wierzymy, że wnioski z samego modelu i badań mogą położyć podwaliny pod przyszłą rozbudowę systemu energetycznego Ukrainy.
